Tu viện Taktshang 'trú xứ' của Hổ, Bhutan

Trần Nguyên Thắng/ATNT Tours & Travel

Một trong những biểu tượng của Bhutan thường được thế giới biết đến, đó là hình ảnh một ngôi tu viện nằm lơ lửng giữa chừng dốc núi cao. Hình ảnh tuyệt đẹp này đã lôi cuốn hấp dẫn nhiều du khách đến xứ Phật Bhutan để thưởng ngoạn không gian lạ lùng và hiếm có này. Hình ảnh ngôi tu viện chính là tu viện Taktshang ở thành phố Paro. Taktshang có nghĩa là Tiger's Nest hay tạm dịch “trú xứ” của Hổ.

Paro International Airport nhìn từ trên cao. (Hình ATNT Tours & Travel)

Paro, đây không phải là thành phố lớn nhất và cũng không phải là thủ đô của Bhutan, nhưng lại là thành phố duy nhất có sân bay đủ rộng để đón tiếp các chuyến bay quốc tế đến Bhutan du ngoạn. Dù đã tham dự rất nhiều chuyến bay đi nhiều nơi trên thế giới, nhưng có lẽ chuyến bay từ Kathmandu đến Bhutan là một chuyến bay cho tôi nhiều cảm giác thích thú và khó quên nhất. Hình ảnh mà tôi cho là đẹp nhất chính là lúc bạn may mắn được thưởng ngoạn không gian Himalayas với đỉnh Everest và các đỉnh núi cao khác vượt hẳn lên trên biển mây, nhìn không khác gì các “hải đảo” nằm rải rác trên biển mây trắng toát và bầu trời xanh thẫm.

Trước khi máy bay hạ cánh, bạn sẽ có dịp thấy tài nghệ của các viên phi công Bhutan, giữa hai dãy núi cao bao bọc thành phố họ điều khiển phi cơ bay lượn trên thung lũng Paro. Ðây cũng là lúc mà tôi cho là hình ảnh đẹp thứ hai mà bạn có thể thưởng thức từ trên máy bay, nhưng lúc này lại cho bạn cảm giác rất là thích thú, tựa như bạn là chim bay lượn giữa không trung. Hình ảnh những thảm ruộng xanh tươi bên dưới thung lũng, xen lẫn với con đường phi đạo độc nhất của sân bay (dài 2.8km) nằm song song bên 

cạnh con sông Pachu cũng là một hình ảnh độc đáo “chào mừng” du khách. Người ta còn cho tôi biết, tất cả các chuyến bay đến Paro đều phải do các viên phi công Bhutan lái, group này chỉ có khoảng 10 viên phi công có đầy đủ kinh nghiệm để đem lại sự an toàn cho các chuyến bay.

Từ Paro đi về hướng Tây Bắc khoảng 12km là đến khu vực ngọn núi tu viện Taktshang. Phóng tầm mắt nhìn xa, vào ngày trời trong không mây, người ta có thể nhìn thấy chấm nhỏ các ngôi đền hiện lên lưng chừng gần trên đỉnh núi. Nếu bạn thích chụp ảnh thì đừng quên máy ảnh bạn cần có một độ zoom lớn thì mới có hy vọng ghi lại được hình ảnh tu viện Taktshang vào ống kính.

Thác Dakini được xem như dòng suối nước Thánh đổ xuống vực sâu. (Hình ATNT Tours & Travel)

Thành phố Paro ở trên độ cao 2,100m (so với mực nước biển), còn Taktshang nằm trên triền một núi cao hơn Paro gần 900m (có nghĩa tu viện cao gần 3,000m). Tuy chỉ cao hơn một chút, nhưng cuộc hành trình du ngoạn leo núi Taktshang cũng làm nhiều du khách bỏ cuộc vì con đường lên đến Taktshang rất dài, gập ghềnh cao dốc khó đi, không bằng phẳng chút nào. Bạn cần ba tiếng đồng hồ để lên núi và hai tiếng để xuống núi. Tuy nhiên, giữa đường lên núi có một trạm dừng chân nghỉ mệt. Ðứng ở đây bạn cũng có một khoảng không gian đẹp để  ngắm nhìn tu viện Taktshang trên cao, và bạn đã đi được “nửa đoạn đường chiến binh” rồi đó! Nhưng đây cũng là lúc bạn lượng lại sức mình còn có thể tiếp tục cuộc hành trình hay không! Hay bạn sẽ “hạ sơn” cho thoải mái đôi chân. Lúc này lời hát của người nhạc sĩ họ Trịnh bỗng dưng rất thích hợp cho du khách “...Mỏi quá chân ta này, tìm đến chiếc ghế nghỉ ngơi...” Nhưng nếu bạn đã bị “mỏi gối chồn chân” rồi thì xin hãy rất cẩn thận vì khi đi lên núi thì dễ, nhưng xuống núi mới quả là một vấn đề nan giải cho hai đầu gối bạn.

Vượt qua khỏi quán nghỉ chân bên đường, chắc hẳn bạn đã ở trên một độ cao 2,600m. Phong cảnh cây cối bên vách núi lẫn bên vực thẳm cũng có đổi thay. Spanish Moss là tên một loại dây leo màu xanh lam nhạt, quấn vào các cành cây và buông rũ xuống như những cành liễu lả lướt tung bay theo gió tạo cho cảnh núi rừng thêm phần thơ mộng. Ở Bhutan loại cây leo này chỉ xuất hiện ở các vùng có độ cao. Một khi bạn đã gặp cây leo Spanish Moss, cho dù lúc này bạn có muốn quay lưng “hạ sơn” xuống núi thì cũng trễ rồi vì “tiến thoái lưỡng nan đi về đều... ngại” cho đôi chân mình. Thôi thì đành miệng niệm “Nam mô A di đà,” mắt dõi theo hình ảnh ẩn hiện của ngôi tu viện để chân vui bước quên đi bao mỏi mệt trên 

đường lên núi.

Tu viện Taktshang nằm trên độ cao hơn 800m giữa hai núi. (Hình ATNT Tours & Travel)

Những gian nan khó nhọc đó bạn sẽ được trả công xứng đáng khi bạn vượt lên đến điểm cao ngang ngôi tu viện. Ðứng từ núi bên này nhìn qua không gian núi bên kia, bạn sẽ thưởng ngoạn cả một không gian thần tiên trần thế trước mặt. Ngôi tu viện Taktshang, “trú xứ” của Hổ sừng sững đứng tựa bên vách núi, những hàng lá phướn Tibet kéo ngang suốt từ đỉnh núi tu viện qua đến nơi bạn đứng, tung bay trong gió. Gần đó một suối thác nước giữa hai ngọn núi tuôn đổ xuống vực sâu tạo ra âm thanh “thác đổ.” Thác không lớn quá nhưng cũng không nhỏ, vừa đủ tạo ra một âm thanh hòa lẫn với không gian hùng vĩ trước mặt khiến lòng du khách tưởng chừng như đang lạc một nơi chốn thần tiên có thật ở cõi trần này. Ðây là không gian đẹp nhất của Taktshang: hình ảnh ngôi tu viện tựa vào vách núi, phong cảnh rừng bao la, núi hung vĩ, đá núi thẳng đứng, thác nước tuôn đổ xuống vực sâu, lá phướn tung bay trên bầu trời xanh ngát, mây gió hòa quyện hồn du khách lại thành một. Không một máy video nào hay camera nào có thể ghi lại không gian tuyệt diệu này ngoại trừ chính đôi mắt và tâm tư bạn. Tôi chợt bừng tỉnh với dấu hiệu “hợp nhất là một” của Phật Giáo Nepal. Sau lần đến viếng thăm tu viện Tashilhunpo của Ban Thiền Lạt Ma tại thành phố Shigatse bên Tây Tạng, ở đây tôi đã có dịp chiêm ngưỡng pho tượng Ðức Phật Di Lặc lớn nhất (cao 27m) trong khu vực Himalayas (Tibet, Nepal, Bhutan) với cặp mắt của ngài qua những nét điêu khắc tuyệt đẹp, trông rất nhân từ và trí tuệ. Từ đó tôi đã yêu thích đôi mắt Ðức Phật Di Lặc ở Shigatse mà tôi cho rằng không có nơi nào diễn tả hơn được nữa cả. Ðến Nepal, tôi gặp lại đôi mắt từ bi ấy. Nét vẽ đôi mắt rất đơn sơ, nhưng lại chứa đựng cả một triết lý sống lý tưởng cho con người. bên dưới giữa hai con mắt là một chữ viết giống như dấu hỏi. Nhưng đây là cách viết theo lối chữ Phạn có nghĩa là số 1, đồng thời là ý nghĩa của sự hợp nhất. Cách viết chữ Phạn này làm nhiều người thưởng ngoạn ngộ nhận xem đó như là một dấu hỏi. Một dấu hỏi của đời sống!

Phía trên giữa trán là một dấu chấm tròn, tượng trưng cho “điểm giác ngộ.” Con mắt trái (từ phía người xem) tượng trưng cho sự từ bi và con mắt phải biểu tượng cho trí tuệ. Ôi, chỉ vài nét vẽ “nguệch ngoạc” đó mà hàm chứa được tất cả ý nghĩa đời sống con người, cho những ai muốn vượt bến mê, phá vỡ vô minh để nương theo sự từ bi trí tuệ. Bi kịch nhất của con người là ảo tưởng, là “tưởng”! Tôi 

“tưởng” tôi từ bi! Tôi “tưởng” tôi trí tuệ.

Ðôi mắt từ bi trí tuệ của Phật qua nét vẽ của nghệ nhân Nepal.  (Hình ATNT Tours & Travel)

Biển mây “tưởng” che lấp cả đỉnh núi Everest và dãy Himalayas. Ngày nay tín đồ Phật Giáo tại Nepal không còn nhiều, nhưng ảnh hưởng Phật Giáo trong nếp sống của người dân Nepal rõ ràng vẫn còn hiện diện. Lumbini (Lâm Tì Ni) của Nepal là nơi Ðức Phật đản sinh, là một trong Tứ động tâm hành hương 

của Phật Giáo trên toàn thế giới. Cũng may cho Nepal, một trong Tứ động tâm này cũng đã ít nhiều giúp đỡ nền kinh tế còn yếu kém của Nepal ngày nay.

Trở lại câu chuyện Taktshang, bạn đang đứng núi bên này nhìn ngóng về không gian núi bên kia với một tâm thức cởi mở nhẹ nhàng, không một chút vướng bận đến mọi chuyện vây quanh. Ðường chim bay nhìn sang ngôi tu viện chỉ là một đoạn đường ngắn ngủi, nhưng không dễ dàng như thế, bạn hãy còn một ít thử thách. Muốn sang bên tu viện, bạn còn phải đi xuống vài trăm bậc thang, xuống tận nơi nước thác đổ và từ đó bạn lại phải leo lên cả trăm bậc thang nữa mới được vào chùa lễ Phật. Phải chăng Ðức Phật hay Ngài Liên Hoa Sinh vẫn muốn thử thách đức tin của bạn!

Tôi hít hơi thở thật sâu vào trong lồng ngực, chậm rãi thở ra bằng miệng. Tôi lần xuống nơi thác nước đổ lúc nào không biết. Thác có tên là thác Dakini. Dòng nước thác được người Bhutan tin là nước thánh, dòng suối nước mà vị bồ tát “Yeshey Tsogyal,” vợ ngài Liên Hoa Sinh ném chuỗi tràng hạt vào tảng đá, và từ đó mở ra dòng suối “cam lồ” tuôn chảy ra cứu độ chúng sinh. Tôi bước vội qua thác cho ít nước thánh thấm lạnh nhẹ vào người, quên đi hết những nhọc mệt của đoạn đường núi vất vả. Tôi đã đến được nơi “trú xứ” của Hổ!

Một khi bạn đến được nơi cây cầu bắc ngang suối thác nước thánh Dakini là bạn đã đến “Trú xứ của Hổ” Taktshang! Chào đón người du khách là một dãy bậc thang cao có đến hơn trăm bậc để thử lòng tin của mọi người. “Trú xứ của Hổ” không có cổng “tam quan,” chỉ có một điện thờ nhỏ bên hốc đá với hàng chữ “Holy Water,” chắc có một nhánh suối nước thánh nhỏ chảy ngang qua đây. Nhưng quan trọng hơn cả là hàng chữ “No Video-Camera-Cell phone,” thế là bạn đành phải gửi chúng lại cho văn phòng Security giữ hộ trước khi vào chùa. Tu viện không cho phép du khách chụp hình quay phim “hang tổ 

của Hổ.”

Ngôi tu viện Taktshang và “trú xứ của Hổ” bên sườn núi Taktshang. 

(Hình ATNT Tours & Travel)

Tu viện Taktshang là một tu viện của Bhutan nổi tiếng trên thế giới nhờ cách kiến trúc chùa cheo leo bên sườn núi cao và các truyền thuyết về chùa từ thế kỷ thứ 8. Như truyền thuyết về Ngài Liên Hoa Sinh cưỡi thần Hổ từ phương xa bay đến, ngài chọn hang động Taktshang làm nơi tu tập và thiền định ở đây. Vì thế người ta còn gọi nơi đây là Tiger's nest (hang Tổ của Hổ), nhưng thần Hổ này không phải là ai xa lạ mà chính là biến thân của công chúa Bhutan TashiKhyiden, vợ của ngài, nên tôi gọi “trú xứ của thần Hổ” cho thêm phần tôn kính.

Lên trên khu vực tu viện, có rất nhiều điện thờ được xây trên sườn núi. Nếu bạn muốn tìm hiểu thật kỹ về ý nghĩa của từng ngôi đền ở đây, bạn phải mất khá nhiều thời giờ. Tuy nhiên bạn cần để ý thời gian Chùa mở cửa cho khách thập phương đến viếng thăm rất giới 

hạn.

Theo các tài liệu, Phật Giáo Ấn Ðộ được truyền sang các đất nước vùng Himalayas bao gồm Tibet, Nepal, và Bhutan từ những thế kỷ sau công nguyên. Song Phật giáo nguyên thủy từ Ấn Ðộ khi đến khu vực này đã có những điểm đôi chút khác nhau tùy theo phong tục và tập quán của từng địa phương. Ngày nay Nepal là đất nước hầu như 85% người dân thuộc về tôn giáo Hindu. Phật Giáo còn lại chăng chỉ có ảnh hưởng mạnh tại Tibet và Bhutan!

Người dân Bhutan rất tôn sùng đạo Phật. Họ thờ và tôn kính một vị Guru (giống như Phật-Bồ Tát) là Guru Padmasambhava (Guru Liên Hoa Sinh). Truyền thuyết kể rằng vào thế kỷ thứ 8, một tu sĩ từ Ấn Ðộ sang Bhutan và Tibet truyền giáo pháp Phật Giáo. Tên ông là Guru Padmasambhava, ông được sinh ra từ sự tích tụ tinh hoa của đóa hoa sen bên hồ Dhanokoshi của xứ Uddiyana (thuộc về Pakistan ngày nay). Lúc sinh ra ông đã là một đứa bé 8 tuổi rất thông minh và trí tuệ. Ông được nhà vua Indiabodhi tìm thấy. Nhà vua rất yêu quí và nhận ông làm con. Vua còn dự định nhường ngôi lại cho ông. Nhưng ông đã không nhận ngôi vua mà lại chọn một hướng đi khác.

Một dòng suối nước thánh chảy vào trước cổng chùa. (Hình ATNT Tours & Travel)

Ông tu tập và có phép thần thông biến tướng khôn lường nên rất nhiều ma quái yêu tinh chịu thua và hàng phục ông. Vào thời gian đó, vua Sendha Gyalpo của xứ Bumthang bệnh nặng, mời ông sang chữa bệnh cho vua. Không những chỉ chữa khỏi bệnh cho nhà vua, ông còn giúp nhà vua giải quyết được một số công chuyện triều chính. Cảm kích ơn ông, nhà vua đã gả công chúa Tashi Khyiden cho ông. Ông nhận lời và sau đó biến tướng thành Dorje Drolo (một trong tám hình tướng hiển thị của ông) và Công Chúa Tashi Khyiden cũng thuận ý biến thành dạng thần Hổ theo ông. Dorje Drolo cưỡi thần Hổ đến hang động Taktshang, nhận thấy nơi đây rất thuận tiện cho việc tu tập và thiền định nên ông và thần Hổ đã tạm trú ở đây. Sau một thời gian tu luyện ba năm ba tháng ba tuần ba ngày ba giờ, ông thành tựu trong khả năng có thể hiển thị hình tướng thành tám dạng, có tám danh xưng khác nhau. Mỗi một biểu thị danh xưng của ông đều có một ý nghĩa khác nhau trong triết lý Phật Giáo Bhutan.

Guru Liên Hoa Sinh chọn Taktshang làm nơi xây dựng Phật giáo và tạo ra nhánh Phật giáo Nyingmapa (Ninh Mã) Bhutan. Từ đó Taktshang trở thành một Thánh địa Phật giáo Bhutan và Guru Liên Hoa Sinh được người dân Bhutan tôn kính và thờ, xem ông như là một vị bồ tát bảo vệ che chở và cứu giúp cho họ. Trên điện thờ, tượng của Guru Liên Hoa Sinh luôn luôn được tôn kính đặt bên cạnh tượng Phật Thích Ca Mâu Ni hay Vô Lượng Thọ Phật.

Sự tu luyện thành tựu của ông được nhiều người biết đến, vua Tibet lúc đó là Triden Detsen nghe danh ông, cho vời ông đến giúp đỡ công việc triều chính và Phật pháp. Cũng giống như nhà vua xứ Bumthang, vua Triden Detsen đã gả một vị công nương tên Yeshe Tsogyal cho ông như một lời cám ơn. Yeshe Tsogyal là người sau này đã đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc ghi chép lại những giáo lý mà ông đã thuyết giảng. Có thể ví bà như ông Anan đã ghi chép lại những lời giảng của Phật Cồ Ðàm cho chúng sinh. Công lao của Guru Liên Hoa Sinh rất lớn đối với các đất nước trên dãy núi Himalayas.

Tranh vẽ Guru Liên Hoa Sinh, thần Hổ Tashi Khyiden, công nương Yeshe Tsogyal và tám hình 

tướng hiển thị của ngài. (Hình ATNT Tours & Travel)

Về “hang Tổ của Hổ hay Trú xứ của Hổ” (Tiger's Nest), đây là một hang động nhỏ nằm trên triền núi do các khe nứt tạo thành. Một cầu thang nhỏ dẫn du khách dẫn xuống đến nơi thiền tọa của Guru Liên Hoa Sinh và Hổ. Từ hang động nhỏ bé này du khách có thể phóng 

tầm mắt nhìn xuống không gian thung lũng Paro Valley xanh ngát 

rừng cây xanh thẫm, đồng ruộng xanh tươi và các dãy núi hùng vĩ trùng trùng điệp điệp nối tiếp nhau. Guru Liên Hoa Sinh chọn nơi đây thiền định thì quả là không có gì đáng ngạc nhiên! Bên trên hang động Tiger's Nest là ngôi điện thờ nhỏ dành cho Guru Liên Hoa Sinh. Gần đó, một điện thờ chính của tu viện có tên là “Dorji Drolo Shrine.” Ðây có lẽ là nơi thu hút tôi nhất tại Taktshang. Leo lên ít bậc thang, vừa cởi giầy bước chân vào điện thờ, tôi sững người vì các pho tượng lớn và rất đẹp! Vô Lượng Thọ Phật 

với đôi mắt từ bi trí tuệ là tượng lớn nhất ở giữa, bên trái ngài là tượng Guru Liên Hoa Sinh trong tư thế 

tọa thiền, bên phải là tượng Dorje Drolo đang đứng trên lưng thần Hổ, hai tay ngài cầm các bảo khí trong tư thế thị uy đánh đuổi đi sự sân hận yêu tinh ma quái trú ngụ trong tâm thức con người. Chân thần Hổ giẫm đạp lên một người nam (tượng trưng cho sự giận dữ) và một người nữ (tượng trưng cho sự đố kị ghen tuông). Sau cùng là hai pho tượng Vajrasattva lớn, được dựng ở hai bên tả hữu điện thờ. Vajrasattva tượng trưng cho sự hợp nhất từ bi và trí tuệ, gồm một người nam và một người nữ trong tư thế mặt đối mặt, chân chồng chân, tay cầm các bảo khí để hàng phục ma quái xấu xa. Hình ảnh này chắc hẳn không quen mắt với các tông phái Phật giáo khác. Theo tôi, mỗi một tông phái tôn giáo cho dù có cùng một 

đức tin, nhưng họ đều có con đường đi khác nhau miễn sao “con đường” đó chỉ là phương tiện đưa tất 

cả con người về đến cùng một điểm giác ngộ - giải thoát khỏi bể khổ trầm luân của trần thế. Tuy nhiên, các con đường đi này đều có những phép tắc kỷ luật riêng của nó mà mọi người phải tuân theo, không được lạm dụng để thỏa mãn cái “ngã” của mình. Ðức Phật dạy chúng sinh về vô-ngã, nhưng con người lạm dụng ngôn từ “vô ngã” để thỏa mãn “bản ngã” thì “hằng hà sa số”!

Ðiều này làm tôi chợt nhớ đến một câu chuyện thiền thâm thúy. Một vị học giả uyên thâm nghe danh 

tiếng một vị thiền sư. Ông quyết định đến thăm để có cơ hội tranh luận về sự uyên thâm của ông. Vị thiền sư mời ông ngồi và rót nước trà mời ông. Vị thiền rót nước trà đầy tràn cả ly nhưng hình như ông vẫn không biết, cứ mải tiếp tục rót thêm nước trà vào ly. Vị học giả không chịu được, bèn nói với vị sư, 

“Ngài có biết ly trà đã tràn đầy rồi không”! Vị thiền sư nhẹ nhàng trả lời, “Như ngài thấy đó, ly nước đã tràn đầy nên tôi cố rót thêm trà mời ngài mà vẫn không được, nước trà tràn ra ngoài vì bên trong ly đã có đầy nước, ly không còn chỗ chứa ít nước trà tôi muốn mời ngài!” Một khi thành kiến, tri kiến đã đầy ắp trong trí óc, còn đâu khoảng trống dành cho một chút suy tư khác! Tôi cố gắng bỏ bớt đi những thành kiến trong đầu để tiếp nhận thêm những điều mới mẻ trong nếp suy tư của Phật Giáo Bhutan và Tibet. “Trú xứ của Hổ” đòi hỏi tôi phải có một tâm tư như thế!

Cụ già Bhutan lưng đã còng nhưng vẫn leo núi vào thăm “trú xứ của Hổ.”  (Hình ATNT Tours & Travel)

Trên đường xuống núi, tôi chợt bắt gặp một hình ảnh khó phai nhòa trong ký ức. Một cụ bà lưng đã còng 90 độ, cụ đi lên núi ngược chiều với tôi, tay cụ chống gậy để đỡ lấy chiếc lưng còng. Cụ lững thững lên xuống mấy trăm bậc thang để vào thăm “Trú xứ của Hổ.” Tôi ngớ ngẩn nhìn theo bước đi của cụ, hình ảnh cụ cho tôi một cảm nhận khó diễn tả bằng lời. Không hiểu cụ nguyện cầu điều gì nơi Vô Lượng Thọ Phật! Cụ cầu khấn điều gì ở Ðức Liên Hoa Sinh! Cụ mong mỏi điều gì nơi “Trú xứ của Hổ”! Dáng đi lững thững khoan thoai thong thả với chiếc lưng còng của cụ, ngay trong sát na đó cụ cho tôi cảm 

nhận sự biến thân của Ðức Quán Thế Âm. Ngài không giảng dạy cho tôi bằng ngôn ngữ, Ngài dạy tôi 

bằng hình ảnh của đức tin, của ý chí, của sự vươn lên bất chấp tuổi tác con người. Ðức tin và ý chí không có tuổi, chỉ có thân-tạm-bợ con người có tuổi với thời gian. Tôi cúi đầu chào và lòng thầm cám ơn cụ. Cụ mỉm cười chào lại mà chân vẫn không ngừng bước. Hình ảnh này cũng chợt làm tôi nhớ đến ngọn núi Linh Thứu bên Ấn Ðộ, nơi Ðức Phật đã từng giảng kinh Hoa Nghiêm và ngày nay là một thánh địa hành hương của tín đồ Phật Giáo. Núi Linh Thứu không cao và tương đối dễ đi. Một ngày nọ, sau buổi lễ trên đỉnh Linh Thứu các cụ già lần lượt đi xuống núi, chỉ riêng một nhà sư trẻ khỏe mạnh đã không đi bộ xuống với đoàn, nhà sư ngồi kiệu cho người võng xuống núi. Hình ảnh đó đã cho tôi thấy đường vào địa ngục ở ngay ngọn núi thiêng Linh Thứu. Ôi, thiên đàng địa ngục đều nằm ở một tấm áo khoác ngoài! Vượt qua khỏi thiên đàng địa ngục phải chăng chỉ có thánh nhân!

“Trú xứ của Hổ” còn rất nhiều truyền thuyết về các phép lạ của các vị Guru nối tiếp Guru Liên Hoa Sinh. Chùa được xây vào năm 1692 và được trùng tu lại nhiều lần vì nhiều lý do như động đất, hỏa hoạn, và cũng vì sự vô thường của thời gian. Lần trùng tu gần nhất vào năm 1958. Các cột chùa bằng gỗ đã được thay thế bằng các viên đá thẻ. Nhưng mái chùa vẫn được dùng gỗ để giữ vẻ xưa cổ kính. “Trú xứ của Hổ” trở thành một biểu tượng tôn giáo, văn hóa và danh địa của xứ sở mưu cầu tổng sản lượng “hạnh phúc” cho người dân. Song song với sự nổi tiếng địa danh “Trú xứ của Hổ Taktshang,” Bhutan's Dzong là một điểm văn hóa và kiến trúc về thành lũy, cung điện, tu viện hoàn toàn khác lạ mà chúng ta không thể thiếu khi đi du ngoạn Bhutan.